Hormonalne tabletki antykoncepcyjne.

Codziennie kilkadziesiąt milionów kobiet na całym świecie przyjmuje tabletki antykoncepcyjne. Antykoncepcja hormonalna zrobił niezwykłą karierę, nie można zapominać jednak, że tabletki antykoncepcyjne nie są cukiereczkami, które łyka się bez większych konsekwencji. Są to leki przepisywane przez lekarza i należy ściśle przestrzegać zasad ich stosowania.

Rodzaje tabletek antykoncepcyjnych

Aktualnie w aptekach możemy kupić dwa rodzaje tabletek antykoncepcyjnych:

• Tabletka jednoskładnikowa – nazywa się je także "minipigułką”. Zawierają stosunkowo niską dawkę jednego hormonu - syntetycznego progestagenu. Substancją czynną może być także lewonoregesterel, dezogestrel czy noretysteron. Tabletka jednoskładnikowa zmienia właściwości śluzu szyjkowego i tym samym utrudnia wynikanie plemników do dróg rodnych. Hamuje również owulację i wpływa na grubość śluzówki macicy (endometrium). Zaleca się je kobietom, które słabiej tolerują estrogen obecny w tabletkach dwuskładnikowych. Są także częstą formą antykoncepcji stosowaną przez kobiety karmiące piersią. Na rynku dostępne są takie preparaty, jak: Azalia, Cerazette, Limetic, Symonette.

Tabletka dwuskładnikowa – zawierają dwa hormony - etynyloestradiol (syntetyczną formę estrogenu) i progestagen. Estrogeny hamują wzrost pęcherzyka w jajniku tym samym uniemożliwiając owulację. Progestagen wpływa natomiast na właściwości śluzu szyjkowego, aby uniemożliwić plemnikom dostanie się do komórki jajowej. Dodatkowo pigułki dwuskładnikowe wpływają na strukturę endometrium.

To nie wszystko.

Tabletki dwuskładnikowe można także podzielić ze względu na ich schemat działania i zgodność z fazami cyklu:

• Tabletki jednofazowe - przez 21 dni przyjmujemy identyczne pigułki o takiej samej zawartości substancji czynnych, następnie robimy 7-dniową przerwę (Atywia, Yasminelle, Aidee, Yasmin). Dostępne są także preparaty zawierające dodatkowe 7 tabletek placebo, aby uniknąć robienia przerwy. Taki system nazywa się „every day pill”.

• Tabletki dwufazowe - w opakowaniu znajduje się 11 pigułek w jednym kolorze i 10 w innym. Należy je brać w odpowiedniej kolejności, zgodnie z zaleceniami w ulotce. Dawka hormonów w tabletce jest zależna od dnia cyklu i zmienia się dwukrotnie. W Polsce obecnie nie ma dostępnych preparatów tego typu.

Tabletki trójfazowe - w blistrze znajdziemy 10 tabletek ciemnożółtych, 6 jasnobrązowych i 5 białych (kolory mogą się różnić w zależności od preparatu), które zawierają różne kombinacje dwóch hormonów (Triquilar, Milvane). Proporcje substancji czynnych zmieniają się trzykrotnie, aby naśladować naturalny cykl.

Tylko pod kontrolą lekarza.

Niezależnie od typu tabletek antykoncepcyjnych, preparaty te dostępne są wyłącznie z przepisu lekarza. Przed rozpoczęciem ich stosowania należy odbyć wizytę konsultacyjną, w trakcie której ginekolog przeprowadzi pogłębiony wywiad medyczny, a także przeprowadzi niezbędne badania, które wykluczą wszelkie ewentualne przeciwwskazania do stosowania takiej formy antykoncepcji hormonalnej.

Minitabletki – dla kobiet palących i karmiących piersią

Są to tabletki jednoskładnikowe, zawierające wyłącznie progestagen. Minitabletki zapewniają wystarczające stężenie hormonów w organizmie do ok. 27 godzin, wobec tego jest niezwykle ważne, aby przyjmować je każdego dnia, ściśle o tej samej porze. Tabletki jednoskładnikowe są polecane: kobietom karmiącym piersią, ponieważ ta metoda antykoncepcji nie wpływa na jakość i ilość pokarmu, kobietom, które nie tolerują estrogenów, kobietom palącym papierosy.

Jak działa minitabletka?

Mechanizm działania minitabletki gestagennej polega na zahamowaniu owulacji, na zmianie charakteru śluzu szyjkowego, a także na zmianach w endometrium (błonie śluzowej macicy). Pod wpływem gestagenów dochodzi do zagęszczania się śluzu szyjkowego, co zmniejsza ruchliwość plemników. Zmiana charakteru śluzu szyjkowego jest widoczna już po dobie od przyjęcia pierwszej minitabletki. Jednak jeśli nie zostanie przyjęta kolejna dawka leku, to nieprzepuszczalność śluzu zmniejsza się na tyle, że plemniki mogą ponownie bez przeszkód wnikać do jamy macicy. Przyjmowanie minitabletek rozpoczyna się w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego. Przyjmuje się je w sposób ciągły, bez robienia przerw pomiędzy opakowaniami.

Skuteczność tej metody antykoncepcji zależy oczywiście od tego, czy jest ona stosowana zgodnie z zaleceniami. Wskaźnik Pearla wynosi 0,5–2,5. U kobiet karmiących piersią metoda ta może być jeszcze skuteczniejsza. Zaletą jest to, że ten sposób antykoncepcji nie wpływa na laktację i umożliwia szybszy powrót do płodności w porównaniu do tabletek dwuskładnikowych. Kobiety różnie reagują na tabletki jednoskładnikowe. U niektórych z nich możliwe są następujące działania niepożądane: nieregularne krwawienia z jamy macicy – najczęstszy efekt uboczny, trądzik, obniżenie libido, bóle głowy, nudności, zapalenie pochwy, nietolerancja soczewek kontaktowych.

Nie dla każdego.

Minipigułki są przeciwwskazane u kobiet borykających się z problemami zakrzepowo- zatorowymi oraz innymi schorzeniami układu sercowo -naczyniowego, cierpiących na ciężką niewydolność wątroby, udar mózgu, nowotwory oraz u długotrwale unieruchomionych.

Wiele przeciwskazań.

Warto wiedzieć, że syntetyczne gestageny zawarte w pigułkach jednoskładnikowych mogą wywoływać zaburzenia w obrazie niektórych badań laboratoryjnych. Przyjmowanie takich leków jak ryfampicyna, węgiel, preparatów zawierających dziurawiec, antybiotyków i leków psychotropowych może zmniejszać skuteczność tabletek antykoncepcyjnych. Przeciwwskazane jest także nadmierne opalanie się. Silne słońce może powodować trudne do usunięcia plamy na skórze.

Jak stosować?

Pierwszą doustną tabletkę antykoncepcyjną przyjmuje się w pierwszym dniu krwawienia miesiączkowego. Kobieta jest zabezpieczona od pierwszego dnia stosowania. Jeśli jednak pierwsza tabletka zostanie przyjęta między drugim a piątym dniem miesiączki, to przez tydzień należy stosować dodatkową metodę antykoncepcji. Warto pamiętać, że w pierwszych cyklach stosowania tabletek antykoncepcyjnych mogą występować krwawienia międzymiesiączkowe. Zjawisko to ma charakter przejściowy i powinno samoistnie ustąpić (w przeciwnym razie należy zgłosić się do lekarza).

Kobieta może zrezygnować z krwawień – jest to możliwe po konsultacji lekarskiej. Nie korzysta wtedy z siedmiodniowej przerwy (rozpoczyna od razu kolejne opakowanie) lub – w przypadku schematu 21+7 – nie zażywa ostatnich siedmiu tabletek z opakowania.

Doustna tabletka antykoncepcyjna a nowotwory

Badania nad wpływem jednofazowych dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych wskazują, że stosowanie ich zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworu endometrium. Badania kliniczne potwierdzają, że już po pierwszym roku stosowania preparatu ryzyko powstania raka trzonu macicy zmniejsza się aż o 50 proc. a po trzech latach jest jeszcze mniejsze. Co więcej efekt ochronny utrzymuje się minimum 20 lat od odstawienia dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych. Dlatego są one polecane kobietom obciążonym ryzykiem wystąpienia raka endometrium oraz kobietom, które nie rodziły.

Jeśli chodzi o raka sutka, to wyniki badań przeprowadzonych na ten temat są niejednoznaczne. Według niektórych z nich u kobiet stosujących DTA może występować nieznacznie zwiększone ryzyko zachorowania na raka sutka (piersi). Ale jest także wiele badań, które mówią, że stosowanie DTA może zmniejszać to ryzyko. Jedno jest pewne – kobiety, stosujące ten rodzaj antykoncepcji, częściej zgłaszają się na badania lekarskie, a to pozwala na wczesne wykrywanie i skuteczne leczenie choroby.

Badania kliniczne

Badania kliniczne wskazują także, że stosowanie dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej zabezpiecza przed rozwojem raka jajnika. Im dłużej przyjmowane są tabletki, tym bardziej zmniejsza się ryzyko wystąpienia tego raka. Korzystne działanie DTA można stwierdzić jeszcze po 20 latach od odstawienia tabletek. Stosowanie dwuskładnikowej tabletki antykoncepcyjnej przez więcej niż dziesięć lat zmniejsza ryzyko rozwoju raka jajnika aż o 80 proc.

Zależność między stosowaniem dwuskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych a ryzykiem rozwoju raka szyjki macicy jest bardzo złożona. Badania wykazały, że stosowanie DTA zwiększa ryzyko wystąpienia raka szyjki macicy u kobiet zakażonych wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego). U kobiet przyjmujących DTA dłużej niż pięć lat to ryzyko zwiększa się dwukrotnie, a stosowanie tej metody antykoncepcji przed 20. rokiem życia stanowi dodatkowy czynnik ryzyka. Dlatego u kobiet wykorzystujących tę metodę antykoncepcji zaleca się regularne wykonywanie badań cytologicznych.

Zalety tabletek antykoncepcyjnych

Niewątpliwą zaletą stosowania tabletek antykoncepcyjnych jest ich duża skuteczność. Przy wzorcowym stosowaniu wynosi 99,7%. W przypadku niekonsekwencji i błędów (zapominanie o wzięciu tabletki, łączenie z lekami osłabiającymi działanie) oscyluje w granicach 92%. Oprócz zapobiegania ciąży zmniejszają ryzyko raka endometrium, jajników, a także zapalenia narządów rodnych. Są wygodne w użytkowaniu, a ich przyjmowanie można przerwać w dowolnym momencie. Kobiety stosujące tabletki antykoncepcyjne chwalą tę metodę za zmniejszenie bólu miesiączkowego oraz intensywności krwawień.

Wady tabletek antykoncepcyjnych

Mimo niewątpliwych zalet tabletki antykoncepcyjne posiadają także szereg wad. Źle dobrane mogą wywoływać przykre skutki uboczne, jak bóle i zawroty głowy, mdłości, problemy skórne, bóle piersi czy wahania wagi. Zwykle objawy te ustępują po kilku tygodniach, jeśli jednak nie mijają, należy dobrać inny preparat lub zupełnie inną formę antykoncepcji. Minusem jest także fakt, że tabletki trzeba zażywać codziennie o tej samej porze.

Kontrowersje wzbudza także kwestia zwiększania ryzyka chorób zakrzepowych. Ryzyko rośnie u kobiet, które ukończyły 35. rok życia, są otyłe, palą papierosy lub chorują na nadciśnienie czy hipercholesterolemię. Przeciwwskazaniem są także zakrzepy w naczyniach krwionośnych, płucach lub innych narządach, które występowały w przeszłości, a także udar lub zawał mięśnia sercowego.

Przeciwwskazaniem do stosowania tabletek antykoncepcyjnych są także choroby nowotworowepiersi oraz narządów płciowych. Statystyki pokazują, że u kobiet przyjmujących pigułki antykoncepcyjne częściej diagnozuje się raka piersi. Nie dowiedziono jednak, że preparaty te mają wpływ na rozwój tych schorzeń.

Tabletki antykoncepcyjne – czy warto stosować?

Przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych powinno być wspólną decyzja kobiety oraz lekarza ginekologa. Należy wziąć pod uwagę stan zdrowia pacjentki, jej styl życia, przeszłość chorobową oraz ryzyko rozwoju niektórych schorzeń. Jeżeli stan zdrowia na to pozwala, tabletki antykoncepcyjne mogą być naprawdę wygodną i skuteczną metodą antykoncepcji. Nie można jednak zapominać o regularnym wykonywaniu badań diagnostycznych, gdyż antykoncepcja hormonalna nie działa miejscowo a wpływa na funkcjonowanie całego organizmu.

Jak działają tabletki antykoncepcyjne?

Po jakim czasie działają tabletki antykoncepcyjne? Bez względu na rodzaj tabletek antykoncepcyjnych, ich podstawowe działanie opiera się na uwalnianiu do krwi odpowiedniej dawki syntetycznych hormonów płciowych, które przyczyniają się do zapobiegania ciąży.

W przypadku jednoskładnikowych tabletek antykoncepcyjnych, tzw. minipigułek, które w swoim składzie zwierają jedynie progestagen, mechanizm działania polega na hamowaniu owulacji oraz wywoływaniu zmian w błonie śluzowej macicy, tak aby uniemożliwić implantację zarodka w macicy.

Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, poza syntetyczną formą progesteronu, zawierają dodatkowo estrogen, co rozszerza sposób działania pigułki. Ten rodzaj tabletek antykoncepcyjnych zatrzymuje dojrzewanie pęcherzyków Graafa i hamuje owulację, zmienia właściwości błony śluzowej macicy, uniemożliwiając tym samym implantację oraz wpływa na gęstość śluzu szyjkowego, tak aby utrudnić plemnikom przemieszczanie się.